Puna torba knjiga - decenija od smrti Deši Abela
Šarkanj Silvester (alias Deši Abel) (1929-2008) nesumnjivo je bio jedan od retkih, nesvakidašnjih i osobenih likova ovog grada u drugoj polovini minulog veka.
Novinar, književnik, filozof (samouk) svojim, nadasve iskošenim životom, predstavlja jednu od vrednih pojava i činjenica u memoriji Subotice. Bibliotekar po osnovnom zanimanju, a potom književnik, pesnik, romansijer, dramski pisac, filozof, književni, muzički i filmski kritičar; ceo svoj vek je samovao, radio, proživeo u ovom gradu. Bio je poznat među uglednim književnicima, filozofima, kako u Jugoslaviji, tako i u Mađarskoj. Za njega su vrata bila otvorena kod tada (i danas) čuvenih poslenika duha u Budimpešti, Zagrebu, Beogradu, Novom Sadu. Vodio je intenzivnu prepisku sa stvaraocima u Evropi, SAD i Australiji. Lično je poznavao, bio cenjen i uvažavan od Agnes Heler, Mihalja Vajde, Ferenca Fehera, Ferenca Markuša, Predraga Vranickog, Gaje Petrovića, Milana Kangrge, Mihajla Markovića, Ljube Tadića, Veljka Koraća, Miladina Životića i da ne nabrajam dalje.
Sa Dešikom (kako smo ga zvali) stizale su nove knjige u grad. Imao je uvek sveže informacije iz stvaralačkih radionica umnih prijatelja. Živeo je za knjige, za stvaralaštvo, za nauku i lepu književnost. Osoben, kakav samo može biti, posvećenik uma i imaginacije, nije pridavao značaj ovozemaljskim blagodetima. Sve što je zarađivao kao novinar i kao pisac, davao je za knjige i ploče. Prijatelji su ga uglavnom oblačili, odevali i hranili. Vraćao im je poklanjajući knjige, članke i časopise.
Deši Abel (pseudonim je uzeo od austrijskog filozofa sa kraja XIX i početka XX veka) svoja teorijska stajališta gradio je, kao i njegov prerano umrli prijatelj, komšija Ferenc Bodrogvari, na Kantovoj i Hegelovoj filozofiji. Bio je pobornik kritičke teorije društva, Budimpeštanske škole marksizma, te veliki poštovalac dela Đerđa Lukača, Ernsta Bloha, Karela Kosika i drugih.
Njegova ostavština koja broji preko 7000 knjiga, oko 4000 časopisa, 350 ploča ozbiljne muzike, predata je Gradskoj biblioteci i Muzičkoj školi u Subotici, te biblioteci Filozofskog fakulteta u Novom Sadu.
Neobjavljeni rukopisi (romani, zbirke pesama i drame), te filozofske rasprave, čekaju neka pogodnija vremena da ugledaju svetlo dana.
I pored svega, kako to nažalost kod nas biva i sa drugima, društvo i grad zaboravljaju Deši Abela. A imaju se čega sećati i čime ponositi.
tekst: Boško Kovačević
foto: arhivska fotografija sa komemoracije Deši Abelu
