Konferencija "Prostor i vreme nakon 1918" ciji je cilj upoznavanju naše zajednicke istorije održava se na Učiteljskom fakultetu (žuta kuća)
Novi okvir za odnose Srbije i Mađarske
I pored relativno složene prošlosti, odnosi Srba i Mađara, kao i dve susedne države jesu dobri i prijateljski, a evidentno postojanje ekstremnih pojava i nacionalne isključivosti nisu ipak ono što daje glavni ton tim odnosima, jedna je od ocena koja se mogla čuti od učesnika konferencije "Prostor i vreme nakon 1918 godine - Mogućnosti manjinske politike" koju je Savez vojvođanskih Mađara organizvao povodom devet decenija od osnivanja prve mađarske stranke u Vojvodini nakon 1918. godine.
- Ovo je na neki način početak serije razgovora o našem vremenu, koje smo zamislili i planirali da se ubuduće održava jednom godišnje, sa centralnom temom o prostoru i vremenu posle 1918. godine, koja je na neki način kamen međaš za mnoge narode koji žive na ovim prostorima. Ideja je da se kroz te razgovore dođe do objektivnog razmišljanja i ocene o tom prostoru i vremenu, uz naučno suočavanje sa činjenicama i istorijskom istinom, što je zadatak pre svega istoričara, okupljenih u Mešovitoj komisiji mađarske i srpske akademije nauka, čiji se članovi bave događajima iz 1941’1948. godine, - najavio je predsednik Saveza vojvođanskih Mađara Ištvan Pastor.
Kopredsednik te komisije član SANU dr Vojislav Stanovčić, napomenuo je da je mađarska manjina u Srbiji most saradnje između sve države, i da ona evidentno daje ogroman doprinos u naučnom, kulturnom i privrednom razovju Srbije, a takođe i u uspostavljanju saradnje sa Mađarskom.
- Drago mi je da mogu da primetim da su saveti nacionalnih manjina zaživeli, a da je nacionalni savet mađarske manjine pokazao najveću aktivnost i postigao najveće rezultate...Moran istaći da između Mađarske i Srbije postoji veoam dobra saradnja, a poslednji veoma ilustrativan primer primer pokazuje kakav je taj odnos - Mađarska je naime prošle i ove sedmice ispručila po nekoliko gigavata sati električne enrgije, što je ne samo primer dobre saradnje, već međuzavisnosti naših zemalja, kao i svih ostalih u regionu, - kaže dr Stanovčić.
On je podsetio da su odnosi Mađarske i Srbije kroz vekove imali svoje uspone i padove, ali da zajednička evropska perspektiva danas omogućava da se iz istorije izvuku pouke, i da se prošlosti pristupi bez srdžbe i pristrasnosti, i izgrade mostovi razumevanja. "Činjenica da je Mađarska već osam godina članica najvećeg mirovnog projekta u istoriji EU, a da Srbija dosledno teži da postane članica EU, ovoj sdaradnji daje novu i važnu dimenziju. ..Osnivanje Mešovite komisije akademije nauka Mađarske i Srbije radi rasvetljavanja događaja iz Drugog svetskog rata i nakon njega, kao zločina i žrtava tokom tog perioda kroz istorijske činjenice, nepristrasno i objektivno, pomoći će našem oslobađanju od opterećenja prošlošću i unapređenju odnosa naše dve države, rekao je dr Stanovčić.
Kopredsednik Komisije sa mađarske strane istoričar dr Ferenc Glac takođe navodi da je rad ove komisije je jedna od najvažnijih aktivnosti u prevazilaženju nerazrešenih konflikata.
- Mi akademici smo zadovoljni što možemo pričati o tome i naš zajednički stav je da počinjene zločine nikad ne treba zaboraviti, ali da se naši narodi moramo pomiriti. Prvi put nakon 200 godina Srbi i Mađari imaju više zajedničkih interesa i onoga što ih spaja nego što ih razdvaja. I taj proces pomirenja između Srba i Mađara je u toku i on je značajan i u evropskim okrivirma, - rekao je Glac, napomenuvši da Mađarska bez ostatka stoji uz Srbiju na njenom putu ka Evropi.
Istoriju treba tumačiti i citirati kako bi se omogućilo da i naredni naraštaji imaju svoju budućnost, da bi mogli otkriti nove mogućnosti za sebe, ali i zbog toga jer je u istoriji prisutan kontinuitet naroda... Za očuvanje identiteta jedne zajednice, međutim, potrebno je i to da ona politički živi, da se politički angažuje i na taj naćin promoviše svoje interese. Mađari u Vojvodini su svoje političko biće otkrili 1922. godine kada je osnovana prva politička stranka nakon 1918. godine. Političko delovanja u državi u kojoj žive znači da se Mađari, kao i svaka manjinska zajednica uostalom, osećaju kao deo te države, time oni pokazuje i svoju lojalnost jer kroz političko delovanje učestvuju u kreiranju njene sadašnjosti i budućnosti. Ali, svaki politički angažman mađarske manjine, ili bilo koje druge ali i većinskog naroda danas u Evropi mora imati i jednu širu dimenziju, a to je zajednička evropska budućnost... Za nas u Mađarskoj je takođe važno formiranje Mađarskog nacionalnog saveta, budući da su time za Mađare u Vojvodini stvorene nove mogućnosti za očuvanje i jačanje nacionalnog identiteta", kazao je dr Glac, napomenuvši da je Mađarska bez ostatka uz Srbiju na njenom putu ka Evropi.
A profesor istorije na Novosadskom univerzitetu dr Ranko Končar u odnosima Srbije i Mađarske vidi novu, evropsku dimenziju:
- Uvek su međudržavni odnosi zemalja determinisani i nekim opštim evropskim kontekstom. Kada je reč o državama, Mađarskoj i Srbiji, pobeda evropske ideje u prvoj i zvanična okrenutost tom cilju u drugoj vezuje dve zemlje na jednoj novoj istorijskoj osnovi, koja uslovljava dobre odnose. Ti odnosi nekad mogu biti opterećeni i nekim sporadičnmim pitanjima, mogu biti problematični u zavisnosti od unutrašnjeg političkog konteksta, ali imam utisak da su u ovok trenutku oni dosta dopbri i da je to jedan istorijski trend. Složenijie je, međutim, pitanje odnosa Srba i Mađara. Vojvodina je imala uvek jedan istorijski senzibilitet za suživot, uprkos nekadašnjim istorijskim sukobima. No, on je poremećem posle poslednjeg rata, jer je Vojvodina kroz unutrašnju migraciju dobila strukturu stanovništva koje nema taj istorijski senzibilitet. Ta struktura objektivno gledano nije protiv vojvođanske nacionalne stvarnosti, ali taj senzibilizet, do kojeg ja kao istoričar držim, stvara se generacijama, i kao takav on je prisutan i kad postoje sukobi među narodima. ..Stanovništvo u celini u Srbiji možda ne oseća tu istorijsku osnovu suživota Mađara i Srba, kakva se oseća u Vojvodini. Srbija prosto nije imala tradiciju da živi sa više naroda. Ona je u XIX veku mononacionalna država i tek se od 1918. godine preko jugoslovenske politike navikava na tu pluralnu nacionalnu stavrnost stvarnost. Ali odnos ukupnog stanovništva u Srbiji uslovljen je pre svega činjenicom da je politika i Srbije, ali i bivše Jugoslavije, diktirala jedan opšti odnos Srba prema Mađarima, i drugima manjinama, koji je dobar u onoj meri u kojoj nisu uticajne ekstremne desničarske grupacije, koje svakako postoje i koje su psoledica poslednjeg rata i duge kosovske krize. Ipak, mislim da se stanovništvo u Srbiji u celini kreće u jednom evropskom trendu u pogledu manjinskih pitanja, - navodi dr Končar.
Kada je o incidentima reč, koji godinama opterećuju vojvođansku stvarnost, Balint Pastor, republički poslanik i član Predsedništva SVM, navodi da je u stvari to periodična pojava.
- To je priča koja ima svoje oscilacije - incidenti se pojavljuju s vremena na vreme, a onda ih mesecima nema. Nadam se da će to ostati na ovome, mada svi iz iskustva znamo da se to menja kada su važni politički događaji, kao što su recimo predstojeći izbori. Uskoro , i počeće predizobnr akampanja, za kloju verujemo da će biti vrlo prljava, i to je velika opasnost da se i tenzije podignu i incidenti ponovo ožive. Moje je mišljenje da se Srbi i Mađari mogu veroma dobro razumeti,. I ova konferencija koju smo organizovali, iato kao i mešovita komisija istoričara koja radi na raščišćavanju činjenica iz prošlosti ima za cilj da tome dorpinese, i mi u svemu tome prilazimo sa željom da ti odnosi budu đšto bolji, - ocenio je Balint Pastor.
Konferenciji "Prostor i vreme nakon 1918 godine - Mogućnosti manjinske politike" prisustvovali su brojni istoričari iz Mađarske i Srbije, kao i ambasador Mađarske, predsednik Skupštine Vojvodine, i predstavnici više evropskih i domaćih institucija.
info: V.Laloš
