Polaganjem venaca na spomenik stradalim Jevrejima kod nekadašnjeg geta, u ulici Pala Papa, komemorativnim skupom u Sinagogi i polaganjem venaca na spomenik žrtvama Holokausta u dvorištu Sinagoge, obeležena je 74. godišnjica deportacije subotičkih Jevreja u tranzitne logore, a potom u Aušvic i druge koncentracione logore i fabrike smrti širom Evrope.
Obraćajući se prisutnima u Sinagogi, gradonačelnik Subotice Bogdan Laban rekao je da je oko 4.000 subotičkih Jevreja deportovano u koncentracione logore širom Evrope 16. juna 1944. godine, a da je operacija čišćenja države od Jevreja započela 26. aprila 1944. godine.
On je naveo da je, kada je reč o transportu, pravljena selekcija, a da su i određivani prioriteti, da su Jevreji smatrani opasnima po društveni poredak isporučivani odmah u koncentracione logore, dok su drugi najpre izdvojeni u posebna stambena naselja, u geta, odakle su kasnije izručeni Nemcima.
Od predratnih, nešto više od 6.000 subotičkih Jevreja u Suboticu se posle Drugog svetskog rata vratilo oko 1.000 preživelih, ali mnogi od njih nisu se zadržali u gradu, rekao je Bogdan Laban, i dodao da je zahvaljujući upravo onima koji su ostali, a kojih je bilo nekoliko stotina, u Subotici očuvana jevrejska tradicija, običaji, religija i kultura.
Govoreći o odnosima između Srba i Jevreja, istakao je da je izvesno da koreni srpsko-jevrejskog prijateljstva sežu u doba vladavine Miloša Obrenovića i Drugog srpskog ustanka i da je Drugi svetski rat ispisao posebne stranice srpsko-jevrejskih veza.
– O vekovnom prijateljstvu dva naroda svedoči i podatak da je srpska kraljevska vlada priznala Balfurovu deklaraciju kojom je Vlada Britanije, 2. novembra 1917. godine, podržala stvaranje jevrejske države u Palestini. Jedan od najzaslužnijih za to bio je doktor David Albala, sefardski Jevrejin, kapetan srpske vojske, srpsko-jevrejski ratni heroj. Na sugestiju Davida Albale, vlada Kraljevine Srbije prva je – 27. decembra 1917. godine – otvoreno podržala Balfurovu deklaraciju, kojom je Jevrejima priznato pravo na nacionalnu nezavisnost na tlu Palestine, trideset godina pre nego što je proglašena država Izrael – kazao je Bogdan Laban.
Uz podsećanje da su, jačanjem ekonomske moći, Jevreji u Subotici početkom dvadesetog veka poželeli bogomolju koja bi odgovarala potrebama i ugledu njihove zajednice, on je podvukao da je subotička Sinagoga, sagrađena 1902. godine, simbol ne samo razvoja lokalnog jevrejskog stanovništva nego i zajedništva i solidarnosti svih naroda koji žive u našem gradu, bez obzira na njihovu versku ili nacionalnu pripadnost.
– Ovaj jedinstveni sakralni objekat obnovljen je posle 40 godina i drago mi je što će u životu Jevreja, ali i ostalih Subotičana, kako je na svečanom otvaranju krajem marta ove godine istakao predsednik Srbije Aleksandar Vučić, biti kuća molitve, učenja i okupljanja. Verujem da se Holokaust nikada i nigde ne sme i neće ponoviti. Na nama i budućim generacijama je da pamtimo, čuvamo sećanje na žrtve i klanjamo se senima onih koji su stradali samo zato što su bili druge nacije i vere, i što su stali u odbranu nacionalnog ponosa i prava na postojanje – poručio je gradonačelnik Laban.
Glavni rabin Srbije, Isak Asiel, rekao je, između ostalog, da zlo može da se dogodi svakog dana, da ono što se tada desilo može da se ponovi, a da je naše da budemo budni, zato što zlo ne spava.
– Ono je tu oko nas, a mi smo ti koji možemo da dopustimo da se razmahne ili da ga u tome sprečimo – naglasio je Isak Asiel.
Venac na spomenik stradalim Jevrejima u dvorištu Sinagoge u ime grada Subotice položili su gradonačelnik Bogdan Laban i članovi Gradskog veća, Nemanja Simović i Ilija Đukanović. U ime Skupštine AP Vojvodine venac je položio predsednik Skupštine Ištvan Pastor, a u ime Severnobačkog upravnog okruga načelnik Okruga Dragi Vučković.
Venac je, takođe, položio i predsednik Saveza jevrejskih opština Srbije, Robert Sabadoš, kao i predstavnici jevrejskih opština, konzularnih predstavništava, nacionalnih saveta i brojnih organizacija u udruženja.
U ime subotičke lokalne samouprave, venac na spomenik stradalim Jevrejima kod nekadašnjeg geta, u ulici Pala Papa, položile su pomoćnica gradonačelnika Žužana Magoši i odbornica Erika Dorogi.
