Svetski dan bez duvana, 31. maj 2019. godine - “Ne dozvoli da zbog duvana izgubiš dah!”
Tema ovogodišnjeg Svetskog dana bez duvana je „Duvan i pluća“, a moto “Ne dozvoli da zbog duvana izgubiš dah!”. Izborom teme se želi ukazati na negativne posledice upotrebe duvana i izloženosti duvanskom dimu po zdravlje pluća koja imaju fundementalnu ulogu u ukupnom zdravlju i blagostanju svih ljudi. Duvan je značajan faktor rizika za nastanak hronične bolesti pluća i tuberkuloze, kao i malignih bolesti svih delova organa za disanje (grkljana i ždrela, glasnih žica, dušnika, bronha i pluća).
U svetu 1,3 milijarde ljudi puši, a 8 miliona godišnje umre zbog posledica upotrebe duvana, od toga milion ljudi su nepušači izloženi duvanskom dimu. Pušenje svake godine odnese 16.000 ljudskih života u Srbiji. Jedna trećina punoletnih građana Srbije puši svakodnevno, a raste upotreba duvana i u populaciji mladih uzrasta 13-15 godina, posebno novih duvanskih proizvoda (9,2% dečaka i 8,7% devojčica koristi nargile, a e- cigarete 7,6% dečaka i 4,8% devojčica). Visoka je i zastupljenost pušenja među zdravstvenim radnicima u Srbiji. Prema rezultatima poslednjeg istraživanja (decembar 2018. godine) puši 35,2% zaposlenih u zdravstvenim ustanovama Srbije, podjednako muškarci i žene (35,1% žena i 34,8% muškaraca). U Severnobačkom okrugu puši 16,9% lekara i 34,1% medicinskih sestara.
Korišćenje duvanskih proizvoda je značajan faktor rizika za nastanak hronične opstruktivne bolesti pluća (HOBP). Procena je da je 90% svih smrtnih slučajeva od HOBP posledica pušenja, a 90% svih smrti od raka pluća kod muškaraca i 80% kod žena. Godišnje u svetu umre oko 3 miliona ljudi od HOBP i 1,7 miliona ljudi od raka pluća. Jedan od 5 pušača će dobiti hronični bronhitis i/ili emfizem i imati poteškoće sa disanjem. Pušači imaju 22 puta veći rizik za rak pluća u odnosu na nepušače, a rizik za razvoj tuberkuloze je dvostruko veći. Toksini iz duvanskog dima mogu pokrenuti latentnu infekciju, kojom je inficirano više od četvrtine svetske populacije. Kod aktivne tuberkuloze pušenje povećava rizik od onesposobljenosti i smrti usled prestanka plućne funkcije.
Bolesti sistema za disanje su treći vodeći uzrok umiranja stanovništva, a u Severnobačkom okrugu je u 2017. godini 148 osoba umrlo zbog nekog obolenja pluća. Iste godine je od raka pluća oboleleo 171 i umrlo 153 osoba.
Prestanak pušenja je najefektivnija mera usporavanja napretka HOBP i ublažavanja simptoma astme, a smanjuje i rizik od raka pluća koji se prepolovi nakon 10 godina od prestanka pušenja. Odojčad, čije su majke i tokom trudnoće pušile ili bile izložene pasivnom pušenju, često imaju manje razvijena pluća i smanjenu funkciju pluća. Mala deca koja su izložena duvanskom dimu imaju veći rizik za pojavu i pogoršanje astme, upale pluća i bronhitisa, kao i češće upale donjih disajnih puteva. Procena je da godišnje oko 165.000 dece u svetu mlađe od pet godina umre od infekcija donjih disajnih puteva prouzrokovanih pasivnim pušenjem. Deca pasivni pušači imaju povećan rizik od hronične plućne bolesti i u odraslom dobu.
Zavisnost od nikotina je veoma moćna i samo 5-10% „pokušaja“ je uspešno. Ako ne uspete „iz prve“, probajte opet. Ne postoji „lek“ za prestanak pušenja. Dobra vest je da svaki put kad pokušate, veća je verovatnoća da ćete uspeti. Savetovanje povećava vaše šanse, kao i pomoćna lekovita sredstva za odvikavanje od pušenja. Kombinovano savetovanje i lekovi su najefikasniji.
Bez obzira koliko imate godina, još možete produžiti svoj život tako što ćete prestati pušiti. Što ste mlađi to možete više godina dodati svom životu. Reci ne duvanu. Zaštiti svoja pluća i zdravlje. Brini o zdravlju svoje porodice. Doprinesi zdravlju zajednice u kojoj živiš zalažući se za sredinu bez duvanskog dima.
Prim. mr sc. med. dr Nada Kosić Bibić, spec. socijalne medicine, Načelnik Centra za promociju zdravlja
