Nedelja borbe protiv tuberkuloze i plućnih bolesti je prilika da se razgovara o tuberkulozi, jer ona ne pripada samo prošlosti kako se možda veruje, kao i da se razgovara o plućnim bolestima koje u celom svetu zauzimaju značajno mesto u oboljevanju i umiranju stanovništva. Tuberkuloza je zarazna bolest od koje se nekada masovno oboljevalo i umiralo, ali koja ponovo ima globalan trend porasta, i koja u našem vremenu briše granice između ekonomski nerazvijenih i razvijenih država sveta. Ova bolest je, kao i druge bolesti organa za disanje, usko povezana sa nekim navikama osobe i određenim uticajima iz životne i radne sredine.
Bolesti organa za disanje, i plućne bolesti, su svuda u svetu i kod nas veoma česte kao uzrok oboljevanja i umiranja stanovništva, bilo da su akutne ili hronične, a nisu specifično povezane sa uzrastom ili polom. Odsustvovanje sa posla (apsentizam) je zbog toga veoma česta pojava, pa predstavlja ne samo značajan zdravstveni već i zajednički ekonomski problem. Izražena je, i kod ovih bolesti, visoka povezanost oboljevanja sa faktorima ili uticajima koji dolaze iz životne i radne sredine, a na koje možemo u određenoj meri uticati kao pojedinci i kao zajednica. Zagađenje vazduha (industrija, saobraćaj) ima za posledicu povećavanje učestalosti bolesti disajnih puteva počev od banalnih infekcija, zatim bronhitisa, alergije, astme, raka pluća, dušnika, a posledice su i smanjivanje imuniteta kao i zaostajanje u psihofizičkom razvoju kod dece.
Upotreba duvana i život u duvanskom dimu najvažniji su, ali ne i jedini, faktori koji utiču na nastanak raka pluća i dušnika, a to je najučestalija pojedinačna dijagnoza u mortalitetu (umiranju) stanovništva u svetu i kod nas. Rak pluća i dušnika ima visoku smrtnost (letalitet) u vremenu visoko razvijene medicine. Kasno daje simptome i vrlo često se otkriva kada je već metastazirao. Relativno često se događa da se konstatuje tumor mozga, a zatim se dijagnostičkim postupcima utvrdi da je to metastaza primarnog raka pluća. Ove činjenice nikako ne treba zanemarivati i treba ih stalno isticati. Jedan od najboljih načina sprečavanja nastanka rak pluća i dušnika, odnosno primarna prevencija, podrazumeva život oslobođen rizika delovanja duvanskog dima, katrana i još nekih drugih hemijskih supstanci.
Kada se razgovara o primarnoj prevenciji tuberkuloze, plućnih ali i mnogih drugih bolesti treba naglašavati da se uspeh postiže istovremenim delovanjem u dva pravca, kako osobe tako i organizovane zajednice. Jedan pravac je delovanje na spoljašnje (promenljive) faktore rizika u smislu njihovog smanjivanja ili uklanjanja u potpunosti iz životne i radne sredine. Drugi pravac je integrisana promocija zdravlja na širokoj osnovi koja bi trebala da obezbedi svakoj osobi veću kontrolu nad sopstvenim zdravljem. Izgraditi zdrav način života i negovati navike koje su u korist zdravlja to nam je osnovni cilj, i na putu ka njemu smanjivaćemo – svi zajedno – stope oboljevanja i umiranja od onih bolesti na čiji je nastanak moguće uticati.
Dr Zorica V. Dragaš
Specijalista socijalne medicine
