Javno preduzeće „Palić – Ludaš“ organizovalo je pokazne aktivnosti premeštanja jedinki strogo zaštićene vrste – tekunica (Spermophilus citellus) koja se realizuje tokom jula i avgusta meseca 2021. godine u skladu sa dozvolom Ministarstva zaštite životne sredine (dozvola broj: 353-01-867/2021-04 od 26.04.2021. godine) koja je izdata Prirodno – matematičkom fakultetu, Institutu za biologiju i ekologiju, Univerziteta u Novom Sadu. U aktivnost alokacije jedinki su uključeni predstavnici Prirodno – matematičkog fakulteta – Instituta za biologiju i ekologiju, Univerziteta u Novom Sadu, predstavnici Instituta „BioSens“ – Israživačko razvojni institut za informacione tehnologije biosistema u Novom Sadu, zatim, predstavnici Nacionalnog parka „Kiškunšag“, kao i čuvarska služba upravljača zaštićenog područja.
Teren za prijem tekunica u zaštićenom području Predeo izuzetnih odlika „Subotička peščara” je pripreman više godina unazad – u skladu sa instrukcijama Pokrajinskog zavoda za zaštitu prirode, Pokrajinske inspekcije za zaštitu životne sredine i Ministarstva zaštite životne sredine. Sve aktivnosti su predviđene Planom upravljanja zaštićenim područjem Predeo izuzetnih odlika „Subotička peščara“, kao i godišnjim programima uravljanja, na koje je nadležno ministarstvo dalo saglasnost.
Neposredno pre alociranja jedinki, izbušene su rupe i postavljene mreže, u cilju obezbeđivanja lokacije i indukovanja zauzimanja staništa. Aktivnost se realizuje neinvazivnim metodama – tekunice se hvataju uz pomoć specijalizovane opreme – kaveza/ živolovke sa postavljenim
mamcem (u ovom slučaju je to jabuka).
Jedinke se premeštaju sa lokacija koje su van zaštićenih područja i ekoloških koridora za koje je Pokrajinski zavod za zaštitu prirode procenio da nisu adekvatne za boravak i život tekunica (atar sela Čantavir i Bikovo). Sve jedinke se markiraju čipovima – u cilju mogućnosti praćenja –
evidentiranja, kao i nastavka istraživanja ekologije ove vrste. Sve alocirane jedinke su u dobrom fizičkom stanju i tokom premeštanja nije došlo do povređivanja jedinki.
Čuvarska služba upravljača je organizovala čuvanje i dohranu jedinki u cilju zaštite od uticaja raznih abiotičkih i biotičkih faktora. Čuvanje će biti obezbeđeno u narednom periodu, dok se jedinke ne aklimatizuju i zauzmu pripremljeno stanište.
Informacije o vrsti:
Tekunica (Spermophilus citellus) je vrsta glodara (Rodentia) iz porodice veverica (Sciuridae) i, zajedno sa pegavom tekunicom (Spermophilus suslicus) su jedine vrste iz roda tekunica (Spermophilus) koje naseljavaju Evropu. Žive pod zemljom, u mreži hodnika koje kopaju same. Tekunice mogu biti duge do 20 cm i težine od 200 – 400 g. Na nogama imaju vrlo snažne prste i duge nokte, izduženo telo i kratak rep.
Jedinke ove vrste žive u porodičnim kolonijama, u dubokim podzemnim tunelima. Krzno ime je gusto i svetlo smeđe boje, dok je dlaka kratka. Imaju velike i tamne oči, postavljene visoko na glavi, dok su im uši zaobljene i skrivene u krznu. Udovi su im snažni, a kandže oštre. Mužjaci su
nešto veći od ženki. Budući da su aktivne tokom dana, vrlo ih je lako uočiti kako se hrane ili veselo igraju na otvorenim travnatim površinama oko ulaza u tunel. Na svaki znak opasnosti oglašavaju se snažnim pištanjem, upozoravajući ostale članove porodice. Za vreme zimskog sna temperatura im spadne i do 0 °C. Tekunice su u ishrani prvenstveno biljojedi i dnevno pojedu oko 80 g hrane. Hrane se i nekim vrstama tvrdokrilaca, gusenica i skakavaca.
Vrsta je strogo zaštićena u Republici Srbiji – Pravilnik o proglašenju i zaštiti strogo zaštićenih i zaštićenih divljih vrsta biljaka, životinja i gljiva -
Prilog I – strogo zaštićene vrste (Službeni glasnik Republike Srbije, br. 05/10; 5/2010; 47/2011; 32/2016 i 98/2016).
Zašto je značajno premeštanje – alokacija jedinki u zaštićeno područje: Jedinke se premeštaju sa lokacija koje su van zaštićenih područja i ekoloških koridora za koje je Pokrajinski zavod za zaštitu prirode procenio da nisu adekvatne za boravak i život tekunica (atar sela
Čantavir i Bikovo). Jedinke se premeštaju sa staništa, koja im prirodno ne odgovaraju – oranice na kojima je zastupljena vrlo intenzivna obrada i gde ne postoje uslovi za boravak i preživljavanje jedinki ove vrste.
Sedam godina unazad upravljač zaštićenog područja Predeo izuzetnih odlika „Subotička peščara“ u kontinuitetu radi na uspostavljanju uslova koji bi omogućili optanak stabilne populacije tekunice. Budući da je 2000. godine površina ovog zaštićenog područja u velikom delu preorana (pre zaštite), uspešnim merama revitalizacije su se uspostavila sekundarna staništa sa odgovarajućim indikatorskim vrstama. Košenje i to najmanje dva do tri puta godišnje, je bilo jedna od aktivnosti koja je dovela do sadašnjeg povoljnog stanja. S obzirom da košenje jeste efikasno, ali je i znatno skuplje od ispaše, a na osnovu preporuka Pokrajinskog zavoda za zaštitu prirode i kolega iz Mađarske (Nacionalni park „Kiškunšag“), upravljač se opredelio za sprovođenje ispaše, kao mere aktivne zaštite prirode. Kako se i očekivalo, mere aktivne zaštite prirode ispašom, koje su realizovane na manjoj površini u odnosu na površinu koja se kosi, su kombinovanjem (ove dve metode) u kontinuiranom vremenskom periodu dovele do uspostavljanja zadovoljavajućeg stanja za potrebe boravka i života populacije tekunica.
Prioriteti izmenjeni, tekunice od štetočina postale bitan deo biodiverziteta, što su uvek i bile
Nekada proganjane, uništavane kao štetočine, izlivanjem po njivama* (poslušati komentar koji je dao Antun Ivković Ivandekić na kraju video priloga) tekunice sada spašavaju od nestanka, jer sada gotovo da ne postoji slobodna livada ili površina koja se ne obrađuje,a gde prođu mašine za obradu zemlje, sa otrovima koji se izlivaju na njive, tu više nema života gotovo za nikoga.
