Prvi put nakon 64 godine od završetka rata u Srbiji su se za istim stolom našli Nemci i Jevreji da zajednički govore o verovatno najbolnijoj temi između ova dva naroda - holokaustu. Za datum susreta odabran je 27. januar, koji je Generalna skupština UN proglasila za Međunarodni dan sećanja na holokaust, a ova tema bila je i prva zajednički organizovana tribina nedavno osnovanog Foruma za dijalog Jevreja i Nemaca.
Svi učesnici skupa bili su svesni da značaj ovog razgovora prevazilazi okvire skromnih prostorija Nemačkog narodnog saveza gde su se okupili, a to je i potvrdio Rudolf Vajs, predsednik NNS podatkom da je informativna služba Helsinškog odobra infomraciju o ovom dijalogu prosledila na preko 200.000 internet adresa u 75 zemalja u svetu:
- Mi ovdašnji Nemci deo smo Nemačkog naroda i kako smo ponosni na uspehe i rezultate nacije, tako smo odgovorni i spremni da se suočimo sa svim onim što je crnim ili krvavim slovima upisano u istoriji, ovim rečima započeo je Vajs tribinu dodavši da «sa zločinom se mora suočiti, on se mora kazniti, a oni koji su ga počinili za sva vremena moraju biti označeni kao ono što jesu – zločinci.
U prvom, te nema sumnje i istorijskom dijalogu Jevreja i Nemaca učestvovali su Udruženje Jevreja «Šalom Tora» iz Pančeva, koje je i suosnivač Foruma za dijalog Jevreja i Nemaca, Društvo za očuvanje sećanja na holokaust iz Zrenjanina i Udruženje Jevreja iz Bele crkve. Dijalog je bio obojen i emotivnim kazivanjima pa je tako Tomislav Beker, predsednik pančevačkih Jevreja, podsetio da je u trenutku kada mu je stradala cela porodica, njega spasio nemački oficir.
- Mi želimo da gledamo u budućnost, a ne u mračnu prošlost i mržnju, i mi smo ovde jer nam je zajednički cilj da se više nikada nigde ne ponovi genocid, - rekao je Beker.
Aleksandar Veljić, autor knjige «Zaboravljeni genocid» o raciji za južnoj Bačkoj istraživačkom preciznošću navodio je potresne događaje u kojima su stradale po čitave porodice, a da zločin ubistva i bacanja pod led nedužne dece i civila u Novom Sadu i okolini nije poštedeo ni jednu nacionalnu ili etničku skupinu, što se inače nedovoljno zna.
- Prema mađarskim vojnim izvorima do kojih je došao Endre Bajči Žilinski, poslanik u mađarskom palramentu i takođe jedan veliki heroj u južnoj Bačkoj pobijeno je najmanje 12.763 osobe. Što se tiče Novog Sada, prema svim raspoloživim dokumentima, od kojih je ključan izveštaj nemačkog konzula iz Segedina koji je pozvan u Novi Sad, može se zaključiti da je postradalo najmanje četiri hiljade ljudi, - kaže Veljić, za «Politiku».
Međutim, kako je istakao i u razgovoru za naše novine i na tribini, cilj sećanja nije odmazda ili patološka mržnja, koja se, kako kaže prepoznaje u našem društvu, već potreba da se imenuju zločinci, ne dozvoli njihova rehabilitacija i da se skrene pažnja da se iza fašističke ideologije koja i danas ima svoje simaptizere krije genocidna politika koja uništava ljude.
Skup u sedištu Nemačkog narodnog saveza pozdravio je i Saša Vučinić, gradonačelnik Subotice koji je naglasio da gotovo da nije bilo prirodnijeg mesta za jedan ovakav dijalog od multikulturalne Subotice.
-Dijalog je put za pomirenje teškog nasleđa, nemerljivog u ljudskoj istoriji, a ovaj skup iako se održava nekoliko desetina godina nakon rata, putokaz je za dijalog koji će se morati odigrati i među narodima bivše Jugoslavije, kada ćemo morati pružiti ruke pomirenje jedni prema drugima s punom spoznajom o tome ko je šta uradio, - rekao je Vučinić za «Politiku».
Isakov.
*
Večerašnji susret je bio lepa i dobra incijativa pojedinaca, ali ne dovoljno razjašnjena po pitanju ko bi učestvovao u tim forumima i sa time dao "težinu" ovome događaju. Na moju opasku da ne primećujem predstavnike Jevrejske opštine na ovom skupu Vajs je tada pojasnio da se ovde radi o civilnim organizacijama a ne o verskim zajednicama. Prilog videti u video klipu.
Razloge ne prisustva "oficijelnih predstavnika Jevrejske opštine " potražio sam od njih i dobio sledeći komentar za "dijalog" od predsednika Jevrejske zajednice Subotica, Roberta Sabadoša, koji je ovde postavljen u celini u nastavku teksta ...
******
Reakcija Sabadoša, predsednika jevrejske opštine Subotica
Jevrejska opština u Subotici osnovana je 1775 godine i od tada je utkana u mozaik građanskog preobražaja i razvoja grada. Sedište jevrejske opštine, već unazad 106. godina nalazi se na istom mestu, u krugu sinagoge, jednog od najmarkantnijih objekata u gradu, i uveren sam da nema nekoga koji živi u Subotici a da mu je ova okolnost nepoznata.
Jevrejska opština u Subotici,kao versko-etnička zajednica,od svog osnivanja, zastupala je i predstavljala interese Jevreja pred gradskim i državnim organima kao i u odnosima sa drugim verskim zajednicama,političkim ili građanskim asocijacijama.
Jevrejska opština je ovu svoju delatnost i funkciju obavljala svakodnevno bez prekida od osnivanja do danas ,sem 1944.godine, kada su svi Jevreji iz grada i okoline brutalno pokupljeni i maršrutnim vozovima poslati u smrt u gasne komore širom srednje i istočne Evrope.Veoma mali broj je preživeo.
Jevrejska opština Subotica je član Saveza jevrejskih opština Srbije, kome su delegirane određene nadležnostu u oblasti zastupanja i predstavljanja pred republičkim organima i međunarodnim organizacijama.
U Jevrejskoj opštini Subotica razgovarali smo polovinom 2008.godine o novinskim napisima u vezi namere jednog novoformiranog udruženja pod nazivom Forum za jevrejsko-nemački dijalog , kada smo konstatovali da ni pre a ni posle objavljivanja tih članaka Jevrejsku opštinu niko nije pozvao na bilo kakav dijalog niti je iz Jevrejske opštine Subotica potekla takva inicijativa.
Smatramo da dijalog mora da zadovolji više prethodnih uslova da bi se mogao okarakterisati kao dijalog, jer bilo kakav razgovor ima smisla samo ako će doprineti ili doneti nešto novo u odnosima među sagovornicima.
Pre svega, svojstvo i brojnost onih koji su predstavljeni da učestvuju u dijalogu.
Zatim, saglasnost da se uopšte vodi dijalog i naravno saglasnost o temi dijaloga.
Već kod prvog preduslova postoji ozbiljan nedostatak kod Foruma, naročito sa jevrejske strane,i to u pogledu svojstva i brojčane zastupljenosti Jevreja ,što odmah dovodi u pitanje namere i domašaj ovog pokušaja.
Svo jevrejstvo u Srbiji okupljeno je u jevrejskim opštinama i svi dosadašnji nama poznati navodi o dijalogu i sadržini tog dijaloga ne predstavljaju stav Jevrejske opštine Subotica,niti stav bilo koje druge Jevrejske opštine u Srbiji niti stav Saveza jevrejskih opština Srbije.
Sve ono što je do sada kroz Forum izrečeno, kao mišljenje jevrejstva u Srbiji, predstavlja samo mišljenje nekolicine pojedinaca koje mi ne podržavamo niti smatramo da imaju ovlašćenja da daju bilo kakve izjave u ime Jevreja Subotice ili Jevrejske zajednice Srbije.
Subotica, 27. 1. 2009.
Predsednik jevrejske opštine Subotica
Robert Sabadoš
